Polskie Szkoły Handlowe Macierzy Szkolnej  w Wolnym Mieście Gdańsku

Powrot do kacika POWROT DO STRONY JA I ZDROWIE

    Rola i znaczenie Macierzy Szkolnej w Gdańsku.

Szkolnictwo jest podstawą rozwoju życia kulturalnego i świadomości danej społeczności. Właśnie w rozwoju szkolnictwa polskiego na terenie Wolnego Miasta widziano podstawę bytu narodowego. Szkoła miała być główną obroną przeciw niemczyźnie, bo tylko tam mogło być stworzone dla dzieci odpowiednie środowisko przepojone duchem polskim. Tylko szkoła polska w Gdańsku dawała szanse dzieciom do prawidłowej nauki języka polskiego, kultury i obyczajów polskich. W każdym innym miejscu: na ulicy, w kinie, w teatrze, a nawet w domu dziecko polskie było otoczone duchem obcym – niemieckim., gdzie nie wolno mu było ani mówić, ani myśleć po polsku27.

Aby umożliwić dzieciom polskim naukę języka polskiego i uczęszczanie do polskich szkół postanowiono powołać specjalną organizację, której głównym zadaniem byłoby szerzenie polskiej oświaty. Przy Podkomisariacie Naczelnej Rady Ludowej – organizacji powołanej w roku 1918 do obrony interesów ogółu Polaków zamieszkałych na terenie Wolnego Miasta Gdańska – powstał Wydział Szkolny, który miał zorganizować polskie szkolnictwo na tym terenie. Wydział Szkolny, organizując polskie szkolnictwo, opierał się na zarządzaniu pruskiego ministra oświaty z dnia 31.12.1918 r., gdyż jeszcze nie utworzono Wolnego Miasta i nie było innych ustaw. Zarządzenie zezwalało na naukę języka ojczystego dla dzieci polskich oraz naukę religii w języku ojczystym, jeżeli zażądała tego odpowiednia liczba rodziców. Dzięki tej działaności wzrastała liczba ochronek, towarzystw ludowych, odczytów, wykładów i kursów.

Kiedy zapadły ostateczne decyzje w sprawie Gdańska, Podkomisariat Naczelnej Rady Ludowej przekształcił się 21.04.1921 w Gminę Polską w Wolnym Mieście Gdańsku. Celem Gminy było „zaspokajanie potrzeb kulturalnych i społecznych swych członków i ich rodzin, niesienie im pomocy materialnej i prawnej, uczestnictwo w wyborach do gdańskich ciał ustawodawczych i komunalnych”. Pierwszym prezesem tego towarzystwa został Władysław Panecki28.

Z inicjatywy wydziału szkolnego Gminy Polskiej powołano do życia organizację polską do spraw oświaty i wychowania na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Przyjęła ona nazwę Macierz Szkolna w Gdańsku29. Utworzenie tej organizacji było niezwykle konieczne, gdyż ona właśnie miała zakładać i utrzymywać polskie szkoły prywatne. Istnienie polskich prywatnych szkół było jedyną, najbardziej skuteczną metodą zapobiegania i walki z niemczyzną. Były one niezbędne dla dzieci obywateli polskich, gdyż w myśl ustawy o szkolnictwie polskim, dzieciom tym nie wolno było uczęszczać do publicznych szkół z językiem polskim. Musieli oni korzystać ze szkół niemieckich lub zakładów prywatnych. Dzieci obywateli gdańskich pochodzenia polskiego mogły uczyć się w szkołach publicznych z polskim językiem nauczania, ale po ich ukończeniu, dalszą edukację polska młodzież musiała kontynuować w szkołach niemieckich, gdyż gdańskie ustawodawstwo nie przewidywało senackich szkół średnich dla ludności polskiej. Częste były przypadki, że młodzież polska w średnich lub zawodowych szkołach niemieckich zatracała poczucie narodowe. Widząc to niebezpieczeństwo, jedyny ratunek upatrywano w otwieraniu polskich szkół prywatnych średnich, ogólnokształcących i zawodowych30>>>>> czytaj dalej.



27 „Straż Gdańska“, 1.04.1937,s. 1, artykuł Michała Urbanka pt „Na progu nowego roku szkolnego”.
28 H. Polak, Szkolnictwo i oświata..., s. 30; szerzej na temat Gminy Polskiej w pracach: Stanisław Mikos, Gmina Polska w Wolnym Mieście Gdańsku, /w:/ Studia z dziejów Gdańska..., s. 161 – 185 oraz S. Mikos, Gmina Polska, „Kalendarz Gdański”, Gdańsk 1973.
29 „Gazeta Gdańska“, 7, 8.11.1936, s. 9, art. pt. „Piętnastolecie Macierzy Szkolnej w Gdańsku. Każde dziecko polskie w polskiej szkole”.
30 K. Kubik, op.cit., s. 186; por.: M. Pelczar, op.cit., s. 732; por.: Bronisław Gaweł, O polskość w Gdańsku. Dziesięciolecie Gdańskiej Macierzy Szkolnej, Warszawa 1931, s. 11

[Home] [Przepisy prawne] [Macierz Szkolna] [Cele PSH] [Nauczyciele PSH] [Uczniowie PSH] [Zakonczenie] [impressum]