Zakończenie:

Polskie Szkoły Handlowe Macierzy Szkolnej w Gdańsku rozpoczęły swoją działalność 13.09.1926 roku. Początkowo otwarto tylko jedną szkołę. Była nią średnia szkoła handlowa i określano ją jako Polską Szkołę Handlową. Dyrektorem tej placówki zosał Marian Seredyński i pełnił tą funkcję aż do 1.09.1939 roku. Z jego inicjatywy, jesienią 1929 r. otworzono Wyższą Szkołę Handlową i taką właśnie nazwę stosowano dla określenia tej szkoły. Jak ustalono, nazewnictwo tych szkół nie było adekwatne do ich stopnia, gdyż Wyższa Szkoła Handlowa była w rzeczywistości pełną szkołą średnią. Absolwenci skladali egzaminy maturalne i mogli ubiegać się o przyjęcie na studia.

W ciągu trzynastu lat działalności szkół handlowych przewinęło się przez nie około pięciuset pięćdziesięciu uczniów. Oczywiście jest to liczba bardzo nieścisła. Powstała według wydedukowanych danych uzsyskanych na podstawie liczby uczniów Polskich Szkół Handlowych w poszczególnych latach¹:
 

Rok Liczba uczniów zgłoszonych po raz pierwszy do szkół handlowych 1926 20 1927 57 1928 13 1929 49 1930 79 1931 34 1932 22 1933 Wynika, że odeszło ze szkół około 102 uczniów 1934 20 1935 38 1936 75 1937 Odeszło ze szkół około 14 uczniów RAZEM. 523 uczniów2

Polskie Szkoły Handlowe były zatem placówką niewielką, choć powoli ale systematycznie rozrastającą się. Na uwagę szczególną zasługuje fakt, że pomimo tego były dla Polonii gdańskiej bardzo potrzebne. „Gazeta Gdańska – Echo Gdańskie” już w 1927 roku donosiło swoim czytelnikom: „Z pomiędzy wielu placówek polskich w Gdańsku zasługuje na szczególną uwagę Polska Szkoła Handlowa, która cichą, znojną i mozolną pracą oddaje społeczeństwu bardzo wielkie zasługi. Niedawno zakończył się wieczorny kurs nauk handlowych, który przysposobił do życia handlowego, cały szereg jednostek. ...Polska Szkoła Handlowa, wspierana przez Macierz Szkolną, cieszy się wielkim uznaniem wśród tutejszej Polonii, gdyż nie słowem, lecz czynem pracuje nad polepszeniem stanu kupiectwa polskiego w Gdańsku. To też należy się spodziewać, że zaufanie do tej szkoły będzie coraz to więcej wzrastało wśród tutejszych rodaków”³.

Wiemy iż dalsze lata pracy wykazały, że rzeczywiście Polskie Szkoły Handlowe były dla Polonii gdańskiej niezbędne. Wzrost liczby uczniów i nauczycieli, rozbudowa budynku szkolnego oraz udział uczniów w życiu Polonii gdańskiej wyraźnie świadczyły o tym, że instytucja ta wykazywała stały i pomyślny rozwój.

Trudności, na które napotykały szkoły handlowe były rozmaite. Począwszy od trudności lokalowych, finansowych aż do trudności stawianych Polakom przez Senat gdański i Niemców – mieszkańców Gdańska.

Należy podkreślić, że Polskie Szkoły Handlowe nie były przysłowiowym „oczkiem w głowie” władz oświatowych Rzeczypospolitej. Władze doceniały konieczność funkcjonowania tych szkół na terenie Wolnego Miasta Gdańska, ale priorytet dawały zawsze Gimnazjum Polskiemu, która to szkoła stawała się niemal szkoła wzorcową.

Polskie Szkoły Handlowe istniały, nie ma co ukrywać, w cieniu Gimnazjum. Były od niego mniej liczne, słabiej wyposażone w sprzęt szkolny i środki dydaktyczne. Otrzymywały o połowę mniejsze subwencje, a mimo to dały się zauważyć. Przede wszystkim, na terenie szkół istniało bardzo prężnie działające harcerstwo żeńskie, które nie gdzie indziej, ale właśnie w szkołach handlowych miało swój początek. To harcerki z „handlówek” założyły pierwszą, żeńską drużynę morską. To spośród nich wywodził się liczny sztab wyszkolonych zastępowych i drużynowych. To uczennica szkoły handlowej, a nie Gimnazjum - Jadwiga Patan była naczelną zdobniczką Chorągwi Harcerek. To teatr z Polskich Szkół Handlowych cieszył się ogromnym powodzeniem wśród Polonii gdańskiej. To dzięki nauczycielom ze szkół handlowych spora grupa

Polaków mogła ukończyć rozmaite kursy handlowe, stenografii, stenotypii i korespondecji handlowej w różnych językach i w ogóle języków obcych. Dzieki tym kursom łatwiej można było otrzymać pracę. To właśnie szkoły handlowe, a nie Gimnazjum przynajmniej do 1937 toku gwarantowało swoim absolwentom dobrze płatne i stałe posady, zgodne z uzyskanym wykształceniem.

Wybuch II wojny światowej uniemożliwił dalszy rozwój Polskich Szkół Handlowych. Naukę w tych szkołach zawieszono 29.08.1939. Nigdy już nie wznowiono roku szkolnego w Polskich Szkołach Handlowych Macierzy Szkolnej w Gdańsku. Wydaje się, że szkoły handlowe spełniły zadanie, które stawiała przed nimi Macierz Szkolna jako instytucja nadrzędna. Szkoły te umożliwiły swym uczniom zdobycie rzetelnej wiedzy handlowej, a przez to ułatwiały zdobycie zawodu i kwalifikacji tak potrzebnych w dorosłym życiu.

Grono pedagogiczne, doskonale wykształcone, przepojone patriotyzmem i dobrymi zasadami moralnymi wpajało uczniom miłość do Ojczyzny, szacunek dla języka polskiego i kultury polskiej. Dzięki temu, jak podaliśmy, przynajmniej pięciuset piędziesięciu młodych ludzi nie zostało zgeramanizowanych, a zważywszy na to, że szkoły handlowe opuszczała młodzież wyrobiona społecznie, należy się spodziewać, że liczba ta została w przyszłości co najmniej podwojona. A iluż ludzi – Polaków – dzięki działalności nauczycieli i uczniów z Polskich Szkół Handlowych oparła się zgermanizowaniu, trudno w ogóle ustalić.

Wpływ Polskich Szkół Handlowych na rowój Polonii gdańskiej był zatem niezaprzeczalny, a działalność tych szkół na długo pozostała w pamięci gdańszczan sprzed II wojny światowej.