Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Stanisława Mikosa Uniwersytet Gdański, Gdańsk 1988. 

Przedstawiam tutaj nieco skróconą wersję.

Jeżeli posiadacie Państwo dodatkowe informacje o bohaterach tej pracy, zdjęcia i pamiątki związane z Polskimi Szkołami Handlowymi Macierzy Szkolnej w Gdańsku proszę o kontakt! Zdjęcia per E-Mail z krótkim opisem mile widziane!

Tematem pracy są Polskie Szkoły Handlowe w Wolnym Mieście Gdańsku. Były to szkoły prywatne polskiej instytucji kulturalno – oświatowej Macierzy Szkolnej, która działała w Gdańsku od roku 1921.

W literaturze dotyczącej historii przedwojennego Gdańska nie spotykamy opracowania poświęconego szkołom handlowym w przeciwieństwie do Gimnazjum Polskiego w Gdańsku. Wydaje się jednak, że temat ten godny jest opracowania. Spełniały one bardzo ważne zadanie, gdyż były pierwszymi zawodowymi szkołami polskimi na terenie Wolnego Miasta.

Zarówno nauczyciele jak i uczniowie tych szkół oddali cenne usługi dla Polonii gdańskiej. Szkoły były ostoją polskości. Kształcono tam nie tylko polskich fachowców, ale przede wszystkim patriotów, ludzi zaangażowanych w pracę społeczną i w walce z germanizacją. Wydaje się, że warto o nich pamiętać, tym bardziej, że większość z nich zginęła walcząc właśnie o ideały zaszczepione w szkole.

Działalność Polskich Szkół Handlowych jest prawie wcale nieznana i ginie zupełnie w pamięci żyjących jeszcze działaczy polonijnych w Gdańsku. Dzieje się tak dlatego, gdyż cała ich uwaga skupia się na obchodach kolejnych rocznic otwarcia Gimnazjum Polskiego – placówki większej niż szkoły handlowe, starszej i dzięki temu o szerszej możliwości oddziaływania na Polonię Gdańską niż Szkoły Handlowe. Warto zatem przyjrzeć się tym szkołom bliżej.

Wolne Miasto Gdańsk powstało na mocy traktatu wersalskiego. Było ono terenem, na którym ścierały się interesy Niemiec i Polski. Zamieszkałe w większości przez ludność niemiecką zobowiązane zostało do nadania równorzędnych praw ludności polskiej. Sytuację ludności polskiej określały dokumenty prawne: artykuły traktatu wersalskiego /szczególnie 104, 105, 106/, artykuły konwencji paryskiej z 9.11.1920 roku oraz układ z 24.10.1921 roku /tak zwana umowa warszawska/ - najobszerniejszy dokument, który w 244 artykułach regulował sporne sprawy między ludnością polską a władzami gdańskimi.

Specjalne przepisy prawne regulowały również sprawę szkolnictwa polskiego na terenie Gdańska..