Władysław Pniewski urodził się 3.02.1893 roku w Gostyniu w województwie poznańskim, w rodzinie rzymsko-katolickiej. Uczęszczał do gimnazjum Marii Magdaleny w Poznaniu. Już od wczesnych lat potrafił określić swoją przynależność narodową. Już w latach gimnazjalnych organizował tajne koła samokształceniowe dla Polaków. Egzamin dojrzałości złożył w roku 1913 w Poznaniu. Studia rozpoczął w Krakowie. Pierwszy semestr studiował filozofię, a w drugim studiował teologię. Wojna uniemożliwiła mu dalsze studia. Został powołany do wojska pruskiego. Służył w tym wojsku do końca wojny. Po wojnie wrócił na studia, ale tym razem do Wrocławia. Kontynuował naukę na wydziale filozofii. 30.03.1920 roku zdał odpowiednie egzaminy, które dały mu prawo nauczać w szkołach średnich. Swiadectwo egzaminu stwierdza, że Pniewski był uzdolnionym do nauczania propedautyki filozofii i języka polskiego jako przedmiotów głównych oraz historii jako przedmiotu pobocznego. Swiadectwo to wydano 1.05.1920 r., a wśród podpisów widnieje również podpis Kazimierza Tymienieckiego²⁷.

Od 15.11.1920 rozpoczęła się jego kariera nauczycielska w polskich szkołach. Początkowo w gimnazjach w Poznaniu. W roku 1924 Władysław Pniewski wystąpił do Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z prośbą o udzielenie płatnego urlopu w celu objęcia posady nauczyciela w Gimnazjum Polskim w Gdańsku. Ministerstwo udzieliło takiego urlopu na rok szkolny 1924 / 1925. Władysław Pniewski wraz z żoną Heleną z domu Rudnicką i córeczką Julią urodzoną 19.04.1924 przeprowadził się do Wolnego Miasta Gdańska. Do roku 1939 Pniewski był urlopowanym nauczycielem jęzaka polskiego i łaciny w Gimnazjum Polskim²⁸. Równolegle z pracą zawodową zajmował się także pracą naukową. Gromadził materiał do pracy doktorskiej. Tytuł doktora uzyskał już w roku 1925. W roku 1930 przyznano mu tytuł profesora²⁹. Od roku 1929 uczył języka polskiego również w szkołach handlowych. Wydaje się, że praca na dwóch etatach była koniecznością, gdyż w tym samym roku powiększyła mu się rodzina o jeszcze jedną córkę – Eugenię Janinę Annę, która urodziła się 18.11.1929 roku³⁰.

W. Pniewski brał także czynny udział w pracach Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku. Pracował w zespole redakcyjnym „Rocznika Gdańskiego”. Opublikował ponad sto prac o różnej tematyce. Jego działalność społeczna i praca naukowa została zauważona i oceniona przez władze Rzeczypospolitej Polskiej. Otrzymał następujące odznaczenia: Złoty Krzyż Zasługi, Medal 10 – Lecia Odzyskania Niepodległości, Srebrny Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury. Pomimo groźby wojny pozostał w Gdańsku i został tu natychmiast aresztowany, zaraz po jej rozpoczęciu. Przewieziono go do Stutthofu, gdzie został rozstrzelany 22.03.1940 roku. Po zakończeniu działań wojennych odnaleziono jego grób, zwłoki ekshumowano i pochowano go w Alei Zasłużonych na Cmentarzu na Zaspie³¹.

Drugim zasłużonym nauczycielem polonistą szkół handlowych był dr Zdzisław Kaszuba. Nie udało się zdobyć szerszych inforamcji o tym jakże ciekawym i lubianym przez uczniów nauczycielu. W październiku 1983 profesor spotakał się ze swoimi wychowankami. Jeszcze po tylu latach „wytakano” profesorowi jego dziwne zwyczaje. Zapamiętano szczególnie jeden: w szkołach handlowych działał sklepik uczniowski, w którym można było kupić świeże pieczywo i napoje. Profesor zawsze dotykał palcem pieczywo, które chciał kupić, chociaż sam upominał uczniów, gdy zauważył u nich podobne przyzwyczajenie³².

Trzecim polonistą i jednocześnie historykiem w tych szkołach był dr Marian Pelczar. Urodził się 22.03.1905 w Nowym Sączu w rodzinie nauczycielskiej, ale bez długoletnich, pokoleniowych tradycji. Jego ojciec był chłopem z Korczyna pod Korsuniem, któremu udało się ukończyć filologię klasyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim. Marian Pelczar uczęszczał do Państwowego Gimnazjum Klasycznego im. Jana Długosza w Nowym Sączu. Ukończył je uzyskując maturę 17.05.1923 roku. Jesienią tegoż roku podjął studia na wydziale filozoficznym, historii gospodarki i nauk pomocniczych historii u Romana Grodeckiego i Władysława Semkowicza na Uniwersytecie Jagiellońskim. 14.12.1929 roku uzyskał dyplom doktora filozofii. 26.10.1931 roku otrzymał dyplom nauczyciela szkół średnich. W latach 1925 – 1929 był asystentem przy katedrze historii gospodarczej i społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zanim przeniósł się do Gdańska pracował w kilku gimnazjach.

W roku 1934 M. Pelczar otrzymał propozyjcę pracy w Gdańsku. 15.12.1934 został nauczycielem w Polskich Szkołach Handlowych. Uczył aż do wybuchu wojny. Poza pracą nauczycielską zajmował się także pracą w harcerstwie. Od 1935 kierował w Chorągwi Harcerzy Samodzielnym Referatem Prasy i Propagandy. Zajmował się tu organizacją i prowadzeniem archiwum Chorągwi Harcerzy i Chorągwi Harcerek. Pracował także w Zarządzie Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku. Był w komitecie redakcyjnym „Rocznika Gdańskiego” i współredagował harcerskie pismo „Zewie”. Do pracy w tym piśmie wciągnął go jego przyjaciel Alf Liczmański. Uczniowie ze szkół handlowych bardzo lubili swego nauczyciela historii, gdyż wyczuwali, że przedmiot ten jest jego pasją. Pelczar miał niezwykły dar opowiadania. Ponieważ uwielbiał gdańskie zabytki, często zabierał na wędrówki po Gdańsku swoich uczniów. W czasie tych spacerów ulicami miasta snuł swoje opowieści o gdańskich uliczkach, kamieniczkach, pomnikach, kościołach. Jedną z jego największych wielbicielek była Jadwiga Patanówna. Ją jedną zapamiętał najlepiej. Uczniowie pamiętają, że był bardzo wymagający i konsekwentny. Utkwiło im także to, że należał do tych nauczycieli, którzy zadawali najwięcej lektur wykraczających poza ramy programowe. Teraz po latach, wdzięczni są mu za to, ale wtedy, kiedy byli młodzi i kiedy wszystko inne było ciekawsze niż książki, często narzekali na swego profesora.

Gdy wybuchła II wojna światowa, Marian Pelczar przebywał w Warszawie. Nie powrócił wtedy do Gdańska. Okupację przeżył mieszkając w okolicach Krakowa, w Zabierzowie. Pracował jako woźny, telefonista i jako księgowy w prywatnej firmie budowlanej. Był nauczycielem na tajnych kompletach. Nie zaniedbywał też swojej pracy naukowej. W tajemnicy pracował nad historią Gdańska. Po wojnie powrócił do Gdańska wraz z grupą ludzi, która miała na celu ratowanie zabytków Gdańska. Marian Pelczar otrzymał zadanie odnalezienia i zabezpieczenia zbiorów archiwalnych i bibliotecznych. Tej pracy poświęcił się bez reszty, gdyż nie działały już wtedy jego ukochane wręcz szkoły handlowe. 9.04.1945 roku został formalnie dyrektorem Biblioteki Miejskiej, obecnie Biblioteka Gdańska Polskiej Akademii Nauk. Jego działalności Biblioteka Miejska /obecnie PAN/ zawdzięcza swoje odrodzenie. W dalszym ciągu kontynuował swoją pracę naukową nad dziejami Gdańska i Pomorza. Uwieńczona ona została uzyskaniem przez niego tytułu docenta. Zmarł 8.03.1983 roku³³. 
>>>> czytaj dalej
<<<< powrót
Home